آشنایی با فاصله کانونی و تاثیر آن در عکاسی

هنگام خرید لنز عکاسی باید به موارد زیادی توجه شود که یکی از آنها فاصله کانونی است. فاصله کانونی بر روی بدنه هر لنز قابل مشاهده است و شامل یک یا دو عدد مشخص می‌باشد. حال باید دید که این اعداد چه معنایی دارند و چه تاثیری بر روی عکاسی می‌گذارند؟ در ادامه به بررسی بیشتر فاصله کانونی پرداخته و در رابطه با تاثیرات و نقش آن بر روی عکاسی صحبت خواهیم کرد.

فاصله کانونی لنز عکاسی چیست؟

اگر بخواهیم به طور دقیق به معنای فاصله کانونی اشاره کنیم، باید بگوییم که فاصله‌ای بین مرکز نوری و حسگر دوربین در زمانی که لنز روی بی‌نهایت فوکوس شده باشد را فاصله کانونی می‌گویند. همچنین در تعریفی ساده‌تر میتوان گفت که به فاصله بین مرکز عدسی لنز و سنسور دوربین، فاصله کانونی می‌گویند. مرکز نوری یا optical center، یک نقطه‌ای درون لنز فرض شده که دو پرتو نور وارد شده از منابع مختلف با هم برخورد می‌کنند. فاصله کانونی‌های کوتاهتر، میدان دید عریض‌تری را فراهم می‌کند. اما توانایی زوم را کاهش می‌دهد. از طرفی فاصله کانونی‌های بلندتر، میدان دید کوتاهتری ارائه می‌کنند. اما میزان زوم و بزرگنمایی در آنها بسیار بیشتر است. این یعنی اگر فاصله کانونی لنز شما زیاد باشد، تصاویر را بزرگتر از آنچه که با چشم دیده می‌شود مشاهده خواهید کرد. در صورتی هم که این میزان کم باشد، زاویه دید شما عریض‌تر می‌شود. از این رو برای برخورداری از زاویه دید بیشتر، باید از لنزهای واید استفاده کرد.

فاصله کانونی در دوربین‌های DSLR  با لنزهای قابل تعویض، بر روی لنز درج شده و بر حسب واحد میلی متر می‌باشد. برای مثال در عبارت حک شده بر روی لنز SUPER EBC XF 50mm 1:2 R WR، عدد 50mm همان فاصله کانونی لنز است. این یعنی یک لنز 50 میلی متری، از فاصله کانونی معادل با 50 میلی متر برخوردار است. بنابراین شما میتوانید با یک نگاه فاصله کانونی لنز عکاسی را به خوبی تشخیص دهید و اطلاعات مناسبی نسبت به لنز و دوربین به دست آورید. بهتر است اشاره شود که فاصله کانونی از ویژگی‌های لنز است نه دوربین.

فاصله کانونی لنزهای پرایم و زوم

لنزها به طور کلی به دو دسته پرایم و زوم تقسیم می‌شوند. لنزهای پرایم یا تک کانونی، به لنزهایی گفته می‌شود که از فاصله کانونی ثابتی برخوردار هستند. برای همین گاهی به آنها لنز ثابت یا Fixed lens هم گفته می‌شود. این در حالی است که لنزهای زوم از فاصله کانونی متغیری برخوردار می‌باشند و میتوان گفت نقطه مقابل لنزهای پرایم هستند. در لنزهای زوم میتوان با چرخاندن حلقه زوم، میزان فاصله کانونی لنز را نیز تغییر داد. برای همین است که لنزهای زوم از مزایایی چون تطبیق پذیری برخوردار هستند. این لنزها برای زمانی ایده آل هستند که قرار است به عکاسی در سبک‌های مختلفی چون عکاسی از مناظر و یا عکاسی پرتره پرداخته شود و از فاصله کانونی مناسب برای هر یک از آنها استفاده گردد. علاوه بر این با استفاده از لنزهای زوم، تعداد دفعات تعویض لنز کاهش پیدا کرده و در زمان عکاسی صرفه جویی می‌گردد.

البته لنزهای پرایم هم مزایای خاص خود را دارند. برای مثال لنزهای پرایم نسبت به لنزهای زوم، فشرده‌تر و سبک‌تر هستند. از این رو حمل و نقلشان راحت‌تر صورت می‌گیرد. همچنین لنزهای پرایم تمایل دارند از حداکثر دیافراگم برخوردار باشند. این مورد یکی از مزایا در عکاسی در شرایط کم نور است. چرا که امکان از دست رفتن سوژه را کاهش داده و ثبت تصویر با وضوح مناسب را فراهم می‌کند. به علاوه اینکه با استفاده از لنزهای پرایم با دیافراگم‌های بالا، میتوان عمق میدان کمتری داشته که برای پرتره بسیار مفید است.

فاصله کانونی در شرایط مختلف عکاسی

افرادی که از دوربین هاف فریم برخوردار هستند، میتوانند از فاصله کانونی‌های متداول زیر برای موقعیت‌های مختلف استفاده کنند. البته این اعداد نسبی هستند و هر عکاسی میتواند بسته به سلیقه خود مقدار آنها را تغییر دهد.

• عکاسی پرتره (با بدن کامل): فاصله کانونی 24 الی 45 میلی متر
• عکاسی منظره: فاصله کانونی 10 الی 18 میلی متر
• عکاسی حیات وحش: فاصله کانونی 200 الی 850 میلی متر
• عکاسی کلوزآپ یا ماکرو: فاصله کانونی 70 الی 150 میلی متر
• عکاسی ورزشی در فضای باز: فاصله کانونی 200 الی 400 میلی متر
• عکاسی در شب: فاصله کانونی 10 الی 18 میلی متر
• عکاسی از خانواده و بچه‌ها: فاصله کانونی 35 الی 90 میلی متر

انواع لنز عکاسی و فاصله کانونی در آنها

در زیر به انواع لنز عکاسی و ویژگی‌های تصویر با فاصله کانونی آنها اشاره می‌کنیم:

• لنز نرمال یا استاندارد

لنز نرمال به لنزی گفته می‌شود که اجزای صحنه در آن به طور معمولی قرار می‌گیرند و ریز یا درشت دیده نمی‌شوند. این دسته از لنزها برای عکاسی پرتره مناسب هستند. مخصوصا برای فاصله کانونی بین 85 الی 100 میلی متر. پس تصویری که لنز نرمال ایجاد می‌کند، تقریبا همان چیزی است که چشم انسان آن را مشاهده می‌کند. از این رو به آن نرمال و استاندارد گفته می‌شود. فاصله کانونی چنین لنزهایی بین 50 میلی متر و یا 80 الی 100 میلی متر در ساختار 35 میلی متری است.

• لنز واید و زاویه باز

لنز واید یا زاویه باز، لنزی است که از فاصله کانونی کمتری نسبت به لنز نرمال برخوردار است. لنزهایی که مقدار فاصله کانونی آنها کمتر از 43 باشد (43 الی 5 میلی متر) معمولا در این دسته از لنزها جای می‌گیرند. از ویژگی‌های لنز واید باید به بهم ریختگی پرسپکتیو با اعوعاج زیاد اشاره کرد. به دلیل دید وسیعی که لنزهای زاویه باز دارند، از آنها بیشتر برای عکاسی طبیعت، عکاسی فاین آرت و عکاسی معماری استفاده می‌شود.

• لنز ماکرو

لنزهای ماکرو برای عکاسی ماکرو، کلوزآپ و عکاسی از اجسام و سوژه‌های ریز مناسب هستند. عکاسان با استفاده از این لنزها میتوانند روی سوژه خود در فاصله ماکرو به خوبی فوکوس کند و تصاویر شفاف و واضحی از آن به ثبت برساند. لنزهای ماکرو از فاصله کانونی بین 50 الی 200 میلی متر برخوردار هستند.

• لنز تله فوتو

از دیگر انواع لنزهای عکاسی باید به لنزهای تله فوتو اشاره کرد که در چنین لنزهایی فشردگی تصویر زیاد و پرسپکتیو کم است. در این لنزها اجزای صحنه به شکل درشت‌تری به نمایش در می‌آیند و عمق میدان وضوح کمی به تصویر می‌دهد. از کاربردهای لنز تله فوتو میتوان به عکاسی پرتره، عکاسی حیات وحش، عکاسی ورزشی و مستند اشاره کرد. در کل لنزهای تله فوتو برای سوژه‌هایی که در فاصله دوری هستند، بسیار مناسب می‌باشند. دلیل آن هم این است که با استفاده از آنها میتوان به راحتی و با عمق میدان کم، روی سوژه خود فوکوس کرد. لنزهایی که از فاصله کانونی بین 70 الی 200 میلی متر برخوردار هستند، در این دسته از لنزها جای می‌گیرند.

• لنز چشم ماهی

Fisheye یا چشم ماهی نام یکی دیگر از لنزهای عکاسی است که زاویه آنها بسیار عریض است. در این لنزها میتوان با انحنا دادن به خطوط صاف، تصاویر خیلی عریضی را به ثبت رساند. معمولا فاصله کانونی لنز چشم ماهی، بین 7 الی 16 میلی متر است.

• لنز تله شیفت

لنز Tilt shift lenses تیلت شیفت، به عکاسانی که در عمق میدان و پرسپکتیو محدودیت دارند، کمک می‌کند. این لنزها در دسته لنزهای واید قرار می‌گیرند و فاصله کانونی کوتاهتری هم دارند. زاویه دید در لنزهای تله شیفت بیشتر است و با چرخش به جهات مختلف میتوان از همگرا شدن خطوط که در بسیاری از لنزهای واید اتفاق می‌افتد جلوگیری کرد.

• لنز زوم

همانطور که در ابتدای متن هم اشاره کردیم، لنزهای زوم از فاصله کانونی متفاوتی برخوردار هستند و جزو لنزهای بسیار کاربردی به شمار می‌آیند. دست افراد در ترکیب بندی این لنزها بسیار باز است و میتوان برخی از آنها را از یک لنز زاویه عریض تا یک لنز تله فوتو تغییر زاویه داد.

فاصله کانونی لنز و تاثیر بر عمق میدان

فاصله کانونی لنز بر روی عمق میدان تاثیر می‌گذارد. هر چقدر فاصله کانونی افزایش پیدا کند، عمق میدان یعنی مسافتی که بر روی آن فوکوس شده است پایین‌تر می‌رود. اما سایز سنسور و عمق میدان نسبت به هم بی‌ارتباط هستند و در این موضوع تاثیری ندارند. یعنی بدون توجه به اندازه سنسور، همان عمق میدان از یک فاصله کانونی خاص دریافت خواهد شد.

جمع بندی

لنزهای عکاسی از ویژگی‌های مختلفی برخوردار هستند که هنگام خرید باید مورد توجه قرار بگیرد. یکی از موارد مهم در این رابطه، فاصله کانونی است که در این مطلب به بررسی آن پرداخته شد. همانطور که گفتیم فاصله کانونی طول واقعی یک لنز نیست. بلکه محاسبه فاصله نوری از نقطه ای است که پرتوهای نور برای ایجاد یک تصویر واضح از یک جسم به حسگر دیجیتال در صفحه کانونی دوربین، همگرا می‌شوند. این فاصله بر حسب میلی متر نشان داده می‌شود و در هر نوع از لنزهای عکاسی متفاوت است. هر چقدر فاصله کانونی بیشتر باشد، زاویه دید کمتر و بزرگنمایی بیشتر می‌شود. هر چقدر هم که فاصله کانونی کمتر باشد، زاویه دید بیشتر و بزرگنمایی کمتر می‌شود. بنابراین با توجه به این موضوع میتوانید بهترین فاصله کانونی را برای عکاسی‌های خود در نظر بگیرید.